Witamy ponownie, bienvenue! Pozostając w północnej części wyspy Sainte-Marie, w wiosce Ilanivato, uczestniczyliśmy w rytuale tromba. Tajemnicze i chaotyczne praktyki stanowią podstawę rodzimych wierzeń; to interesujące doświadczenie umożliwiło nam zbliżenie się do lokalnej wyobraźni. 

Tromba dosłownie oznacza ducha, a także medium, w które duch wstępuje. Rytuał przeprowadziła medium Nefa, dojrzała kobieta, wraz z dwójką asystentów. Na początku złożyli oni na niewielkim ołtarzu półmisek wypełniony wodą z białą glinką tanifotsy, w którym były dwie stare monety i muszla; poza tym na ołtarzu znalazły się także kadzidło, pieniądze, rum oraz papierosy. Stół ofiarny był przy wschodniej ścianie domu zorientowanego południkowo (zgodnie z tradycją malgaską). Wydarzenie rejestrować mogliśmy jedynie zza pleców medium, tak by nie ukazywać jej twarzy. W ramach rozbudowanego przygotowania do przyzwania ducha Nefa umyła twarz i wypłukała usta czystą wodą.

Odwiedzić miał nas Kotovola (koto – mężczyzna, vola – pieniądze), duch człowieka, który niegdyś mieszkał na wyspie. Według medium był on duchem z morza (tzw. andrano), lubił kobiety i alkohol. Moment jego wstąpienia w medium był łatwo zauważalny – kobieta zaczęła się trząść. Kotovola zapytał, kim jesteśmy i w jakiej sprawie go przywołaliśmy. Rozpoznał nas jako białych ludzi, określanych tu mianem garamaso („jasne oczy”) lub mena sofina („czerwone uszy”). Czwórka z uczestników wymieniła swoje problemy zdrowotne, którym miał zaradzić. Medium wysłała dwie osoby na profesjonalny masaż*, natomiast reszta uczestników kontynuowała spotkanie z duchem. 

Kotovola skierował do każdego z nas rytualne działanie uzdrawiające. Polegało ono na (minimum) sześciokrotnym zaczerpnięciu ustami wody z naczynia, a następnie polaniu tą wodą czubka głowy; zgodnie z ideą, że głowa stanowi najważniejszy punkt ciała, w którym tkwi źródło wszelkich problemów zdrowotnych człowieka. Jednej z osób przed skropieniem wodą medium położyła na głowie srebrną monetę. W trakcie rytuału duch, ceniący mocne trunki, chętnie korzystał z alkoholu. Nefa zakończyła spotkanie z duchem – analogicznie do rozpoczęcia – rytualnym obmyciem twarzy i wypłukaniem ust. 

Opuściliśmy chatę po trzech godzinach, po zachodzie słońca, z refleksją nad znaczeniem i aktualnością tradycyjnych wierzeń w stosunku do praktyk chrześcijańskich. Większość mieszkańców wyspy deklaruje przynależność do religii abrahamicznych; dla części z nich nie stanowi jednak problemu włączanie ich do malgaskiej filozofii i światopoglądów Malgaszy. 

*masaż wykonała mieszkanka wioski, a pacjentki były bardzo zadowolone z rezultatu